Η συμμετοχή δεν είναι μια απλή πράξη, είναι ένας μηχανισμός που ενεργοποιεί τη δυναμική των κοινωνιών. Στον πυρήνα της, η συμμετοχή αποτελεί την έμπρακτη έκφραση της συλλογικής ευθύνης. Σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, όπου οι πόλεις επαναπροσδιορίζουν την ταυτότητά τους μέσα από τις προκλήσεις της κλιματικής κρίσης και της αστικής ανάπτυξης, η συμμετοχή δεν είναι πλέον πολυτέλεια. Είναι ανάγκη!
Στα Ιωάννινα, μια πόλη που συνδυάζει τη φυσική ομορφιά με την ιστορική της ταυτότητα, η συμμετοχή βρίσκει έναν εξαιρετικό χώρο εφαρμογής. Ο παραλίμνιος χώρος, τα πάρκα, οι ποδηλατοδρόμοι και οι πεζόδρομοι δεν είναι απλώς σημεία αναφοράς. Είναι το πεδίο όπου οι κάτοικοι, μέσα από την κίνησή τους, μπορούν να συνδεθούν με την πόλη και να επανακαθορίσουν τη σχέση τους με το περιβάλλον και τον δημόσιο χώρο.
Η πράξη της συμμετοχής στον αθλητισμό, είτε πρόκειται για τρέξιμο, περπάτημα ή ποδηλασία, δεν περιορίζεται στη φυσική δραστηριότητα. Ενσωματώνει μια βαθύτερη πολιτισμική αλλαγή. Είναι η σταδιακή μετάβαση από μια κουλτούρα υπερβολικής εξάρτησης από το αυτοκίνητο, σε μια κουλτούρα που προάγει την ανθρώπινη κλίμακα, την αλληλεπίδραση και τη βιωσιμότητα. Όταν ένας πολίτης επιλέγει να διασχίσει την πόλη με το ποδήλατο ή να περπατήσει δίπλα στη λίμνη, κάνει κάτι περισσότερο από μια περιβαλλοντική πράξη. Δημιουργεί μια νέα αφήγηση για τον αστικό χώρο.
Η συμμετοχή, όμως, δεν μπορεί να παραμείνει ατομική επιλογή. Χρειάζεται θεσμική στήριξη και κοινωνική αποδοχή. Οι πόλεις που έχουν καταφέρει να ενσωματώσουν την πράσινη ανάπτυξη και τη βιώσιμη κινητικότητα, από τη Βαρκελώνη μέχρι το Άμστερνταμ, το πέτυχαν μέσα από συστηματική εκπαίδευση, υποδομές και, κυρίως, μια αλλαγή στη συλλογική νοοτροπία. Η συμμετοχή, σε αυτό το πλαίσιο, γίνεται εργαλείο αναδιαμόρφωσης της κοινότητας.
Η Παμβώτιδα, οι γραφικοί δρόμοι και οι δημόσιοι χώροι των Ιωαννίνων δεν είναι απλώς σημεία φυσικής δραστηριότητας. Είναι οι ζωντανοί πυρήνες όπου διαμορφώνεται μια κοινή ταυτότητα. Κάθε βήμα στον παραλίμνιο δρόμο, κάθε ποδηλατική διαδρομή, κάθε αθλητική εκδήλωση δεν είναι μόνο μια ατομική εμπειρία, αλλά μια συλλογική πράξη που φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά.
Η συμμετοχή σε τέτοιες δραστηριότητες ξεπερνά τη φυσική ενδυνάμωση. Γίνεται ένας τρόπος να επαναπροσδιορίσουμε την αντίληψή μας για τον αστικό χώρο, να ενισχύσουμε την αίσθηση της κοινότητας και να θέσουμε τα θεμέλια για μια πολιτισμική αλλαγή. Μέσα από αυτές τις πράξεις, η πόλη μεταμορφώνεται από ένα σύνολο υποδομών σε έναν ζωντανό οργανισμό που συνδέει τους ανθρώπους με τον χώρο, το περιβάλλον και μεταξύ τους.
Είναι σημαντικό, όμως, να βλέπουμε τη συμμετοχή ρεαλιστικά. Δεν αρκεί να ενθαρρύνουμε τις πράξεις· χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε και τα εμπόδια. Η απουσία ασφαλών ποδηλατοδρόμων, η περιορισμένη πρόσβαση σε πράσινους χώρους και η έλλειψη συντονισμένης πολιτικής για τη βιώσιμη κινητικότητα είναι ζητήματα που απαιτούν επίλυση. Σε αυτά τα προβλήματα, η συμμετοχή αποκτά και έναν διεκδικητικό χαρακτήρα: είναι η φωνή των πολιτών που απαιτεί καλύτερες συνθήκες για όλους.
Συμμετέχοντας, ο άνθρωπος δεν αλλάζει μόνο τη δική του καθημερινότητα· επηρεάζει την πόλη συνολικά. Η πράξη του ποδηλάτη που διασχίζει τον παραλίμνιο δρόμο είναι ένας υπαινιγμός για το πώς μπορεί να είναι η πόλη στο μέλλον: λιγότερο θορυβώδης, πιο πράσινη, πιο ανθρώπινη. Τα Ιωάννινα έχουν τη δυνατότητα να γίνουν πρότυπο για την πράσινη ανάπτυξη και την κινητικότητα, όχι απλώς μέσα από υποδομές, αλλά μέσα από τη βαθύτερη σύνδεση των ανθρώπων με την πόλη τους. Και αυτή η σύνδεση ξεκινά από τη συμμετοχή. Κάθε βήμα, κάθε διαδρομή, κάθε στιγμή που αφιερώνεται στον χώρο, είναι μια δήλωση: ότι η πόλη δεν είναι απλώς ένας τόπος να ζούμε, αλλά ένας τόπος να δημιουργούμε, να αναπνέουμε και να ανήκουμε.
Πέτρος Λώλης
Καθηγητής Φ.Α.